Jeśli wspinanie nie jest dla Ciebie zupełną nowością, dobór liny powinien być znacznie łatwiejszy niż wybór tych pierwszych, najważniejszych części ekwipunku. W końcu nie musisz jej przymierzać i zastanawiać się, czy będzie wygodna. Wystarczy, że poznasz kilka podstawowych parametrów i zastanowisz się nad tym, gdzie liny będziesz używać. Ten poradnik pozwoli Ci szybko uporządkować wiedzę i ustalić, jaką linę wspinaczkową wybrać!
Liny wspinaczkowe – rodzaje
Liny można podzielić na dwie główne kategorie ze względu na rozciągliwość: statyczne i dynamiczne. Ze względu na swą niską rozciągliwość, liny statyczne nie są używane bezpośrednio do wspinania. W tym artykule skupimy się więc na linach dynamicznych.
Liny dynamiczne dzielą się na trzy typy:
Trzy podstawowe oznaczenia liny pojedynczej, połówkowej i bliźniaczej
Lina pojedyncza – wspinaczka sportowa, w skałach i w halach. Symbol na opakowaniu i banderoli: cyfra „1”
Przebieg dróg na ściance wspinaczkowej i w skałach zwykle jest klarowny, a punkty asekuracyjne (ringi, plakietki) znajdują się mniej więcej w jednej linii. W takich sytuacjach pojedyncza żyła liny sprawdza się znakomicie. Średnice lin pojedynczych najczęściej wahają się między 8,5 mm a 11 mm.
Lina połówkowa – wspinaczka w górach, wspinaczka tradowa, drogi wielowyciągowe w skałach. Symbol na opakowaniu i banderoli: ½.
Na drogach nieubezpieczonych (czyli nie mających gotowych punktów asekuracyjnych) używanie dwóch lin połówkowych jest standardem. Podwójna lina to podwójne zabezpieczenie w razie dużego odpadnięcia lub nieprzewidzianych ataków spadających kamieni. Takie rozwiązanie jest też optymalne na drogach wielowyciągowych, które nierzadko kluczą po skale i kończą się długim zjazdem.
Liny połówkowe mogą być wpinane w punkty asekuracyjne razem lub naprzemiennie, zależnie od sytuacji. Czasem sprzedawane są już w parach, najczęściej w dwóch kontrastujących kolorach, by wspinacz mógł szybko je rozróżnić. Ich średnica mieści się najczęściej między 7,5 a 9 mm.
Liny bliźniacze – wspinaczka lodowa, długie wielowyciągowe drogi. Symbol na opakowaniu i banderoli: dwa nachodzące na siebie okręgi.
W dużym uproszczeniu można powiedzieć, że liny bliźniacze to takie 'cieńsze liny połówkowe’. Ich średnica mieści się w granicach 7-8 mm. Również bywają sprzedawane w parach, lecz mają inne oznaczenia i atestacje. W przeciwieństwie do połówkowych, liny bliźniacze muszą być wpinane w punkt asekuracyjny razem, nigdy pojedynczo.
Często spotyka się już liny atestowane podwójnie – jako bliźniacze i połówkowe. Takie rozwiązanie daje nam większe możliwości.
Jak zbudowana jest lina?
Obecnie standardem są liny zbudowane z oplotu i rdzenia. Oplot to kolorowa, widoczna część – zazwyczaj stanowi od 30-40% całej liny. Jej zadaniem jest ochrona rdzenia, czyli wewnętrznej części liny, która najbardziej odpowiada za absorpcję energii. Liny wytwarzane są z poliamidu poddanego obróbce cieplnej, w wyniku czego uzyskuje się niezwykle cienkie włókna, splatane następnie w przędzę. Przędze są odpowiednio łączone razem w pasma, które tworzą rdzeń. Pasma te są odpowiednio skręcone. W razie odpadnięcia rozkręcają się, a przez to redukują część energii, którą normalnie przyjęłoby Twoje ciało (z katastrofalnym skutkiem).
Liny wspinaczkowe – parametry: średnice i długości
Długość liny i jej średnica to dwa najbardziej rzucające się w oczy parametry liny. Jak do nich podejść?
Jaka średnica liny dla kogo?
Średnica wpływa na ciężar liny i odporność na zużycie, ale też na Twój komfort asekuracji. Można założyć, że im cieńsza lina, tym płynniej pracuje w przyrządach asekuracyjnych (choć na płynność ma też wpływ impregnacja, miękkość liny i stopień jej zużycia). Trzeba jednak wziąć pod uwagę, że dla początkującego wspinacza całkowita gładkość pracy liny wcale nie musi być zaletą – taką linę trudniej jest utrzymać przy niespodziewanym locie osoby prowadzącej. Cieńsze liny wymagają nieco większej wprawy w asekuracji. Zwykle też szybciej się zużywają. Są jednak lżejsze, co przy długich lub trudnych drogach może mieć ogromne znaczenie.
Spójrz na poniższe porównanie lin. Ich podział jest orientacyjny, ale na pewno nieco rozjaśni Ci kwestię średnic.
Średnica >10 mm <11 mm
Najgrubsze liny pojedyncze stawiają większy opór w przyrządach do asekuracji, dlatego w rękach osoby niedoświadczonej są ‘łatwiejsze w obsłudze’. Zużywają się wolniej niż cienkie modele, więc sprawdzają się dobrze we wspinaczce na wędkę. Mankamentem grubych lin jest to, że gdy oplot z biegiem czasu się zmechaci, może ciężej przechodzić przez przyrządy i utrudniać szybkie wydawanie liny. Z tego względu bezpieczniej jest trzymać się zakresu od 10 mm do 10,5 mm średnicy.
Średnica >9,5 mm <10 mm
Modele o średnicy powyżej 9,5 mm to złoty środek między łatwością asekuracji i ciężarem liny a wytrzymałością. Można ją nazwać liną uniwersalną, dobrą do patentowania dróg, czyli rozpracowywania sekwencji ruchów. Nie zużywa się tak szybko jak najcieńsze liny, a pozwala na płynną asekurację i sprawne wydawanie luzu prowadzącemu wspinaczowi. Idealna dla wspinaczy, którzy mają już jakąś wprawę w asekuracji. Jeśli wciąż nie czujesz się do końca pewnie, celuj w modele bliższe 10 mm. Przykład? Lina pojedyncza Mammut Eternity Classic.
Średnica <9,5 mm
Na długich drogach łatwo odczujesz różnice w wadze liny – model o średnicy 10 mm może być nawet 300 gramów cięższy od cienkiego, 9,5 mm “sznurka”. Wpinając linę do punktu na 25 metrze drogi można poczuć, jak lina ciąży w dłoni. Zaawansowani wspinacze chętnie wybierają więc modele nie grubsze niż 9,6 mm średnicy na wymagające lub wielometrowe projekty. Takie liny sprawdzą się dobrze wyłącznie w rękach doświadczonego asekuranta.
Jaka długość liny będzie odpowiednia?
Długość liny dobieramy do długości dróg, jakie najczęściej pokonujemy. Jeśli raczej nie kręcą Cię 30-metrowe spacery po skale w Hiszpanii, nie musisz celować w 70-metrowe liny. W końcu im dłuższa lina, tym więcej do noszenia pod skałę. W Polsce bardzo długie drogi sportowe należą do rzadkości – na weekendowe wypady w Sokoliki powinna wystarczyć “sześćdziesiątka”, a nawet i “pięćdziesiątka”. Najlepiej mieć też zawsze pod ręką kogoś, kto w razie czego posłuży dłuższym sznurkiem… Linę możesz kupować uwzględniając lekki zapas – jej końcówkę czasem trzeba będzie obciąć, gdy przez regularne wiązanie zmechaci się i zużyje.
W dużym uproszczeniu długości lin można podzielić w następujący sposób:
- 70 i 80 metrów – większość skalnych rejonów wspinaczkowych, długie drogi
- 60 metrów – średnie i krótkie drogi sportowe, wspinaczka lodowa
- 50 metrów – ścianka wspinaczkowa, krótkie drogi w skałach, krótsze wielowyciągi
Ile lina może znieść, czyli szczegółowe parametry lin wspinaczkowych
Wchodząc głębiej w temat lin z pewnością zauważysz też bardziej dokładne informacje dotyczące lin, przede wszystkim dotyczące ilości odpadnięć i siły granicznej (siły uderzenia). Możesz też odnaleźć parametry takie jak wydłużenie dynamiczne czy wydłużenie statyczne. Jak to ugryźć?
Certyfikacje UIAA
Każda lina wspinaczkowa przechodzi rygorystyczne testy w warunkach laboratoryjnych. Są one bardziej obciążające niż zwykła wspinaczka. Dzięki temu można założyć, że wszystkie liny z certyfikacją UIAA są odpowiednio bezpieczne. Tak naprawdę nie ma konieczności, aby szczegółowo analizować i porównywać techniczne parametry. Choć, oczywiście, jeśli lubisz cyferki, to nic nie stoi na przeszkodzie, by się w nie zagłębić.
Ilość odpadnięć dla lin wspinaczkowych (inaczej: ilość odpadnięć UIAA, liczba rwań)
Czy lina z oznaczeniem “8 odpadnięć UIAA” zapewni Ci bezpieczeństwo tylko przy ośmiu odpadnięciach od skały? Oczywiście NIE. Norma ta dotyczy ilości normowanych odpadnięć, które lina może znieść. Czym więc jest normowane odpadnięcie?
Badacz przymocowuje do liny ciężar – 80 kg dla lin pojedynczych lub 55 kg dla lin połówkowych i testuje ile odpadnięć o współczynniku odpadnięcia 1,77 “wyłapie” lina, zanim się zerwie. Współczynnik odpadnięcia jest wyliczany wzorem: długość swobodnego lotu wspinacza : całkowita długość liny biorącej udział w wyłapaniu upadku.
Te symulowane odpadnięcia odbywają się co pięć minut, a lina musi wytrzymać ich co najmniej pięć, by pozytywnie przejść test. W praktyce bardzo trudno jest osiągnąć tak wysoki współczynnik odpadnięcia. Szanse, że przekroczysz dopuszczalne minimum, są jeszcze mniejsze, a właściwie zerowe.
Maksymalna siła uderzeniowa i siła graniczna
Siła graniczna oznacza maksymalną dopuszczalną siłę, jakiej może być poddany wspinacz podczas odpadnięcia. Dla lin pojedynczych i bliźniaczych (przy dwóch żyłach) to 12 kN, dla lin połówkowych (przy jednej żyle) – 8 kN. Aby lina przeszła pozytywnie test, parametr ten nie może być przekroczony.
W podobnych warunkach jak powyżej testuje się zdolność liny do pochłaniania energii upadku, czyli siłę uderzeniową. Mierzy się ją podczas pierwszego normowanego odpadnięcia, ponieważ każde kolejne odpadnięcie tę siłę zwiększa (lina staje się sztywniejsza, a jej zdolność absorbcji energii jest przez to niższa). Teoretycznie im niższa siła uderzeniowa liny, tym mniejsze “szarpnięcie” odczuje ciało wspinacza.
Należy jednak pamiętać, że w realnych warunkach siła, jaka zadziała na ciało przy upadku, jest znacznie niższa. Ma na to wpływ wiele czynników, między innymi waga wspinacza oraz inne elementy asekuracji. W praktyce rzadko zdarza się, by ta siła dochodziła do 5 kN.
| Typ liny | Masa poddana testowi | Maksymalna siła uderzenia | Ilość odpadnięć |
| pojedyncza | 80 kg | 12 kN | 5 |
| bliźniacza (2 żyły) | 80 kg | 12 kN | 12 |
| połówkowa (1 żyła) | 55 kg | 8 kN | 5 |
Sposoby impregnacji lin
Włókna lin absorbują wodę, przez co stają się ciężkie, a w warunkach zimowych – zamarzają. Efektem jest nie tylko spadek komfortu użytkowania, ale i osłabienie właściwości liny. Zwyczajnie staje się ona mniej wytrzymała. Producenci próbują zaradzić tym zjawiskom, wymyślając różne metody impregnacji lin.
W zależności od efektu, jaki chce osiągnąć producent, zaimpregnowany może być oplot lub zarówno oplot jak i rdzeń liny. Liny impregnowane w całości są zalecane do wspinaczki lodowej lub w bardzo wilgotnych warunkach. Impregnacja wpływa nie tylko na hydrofobowość liny, ale także na płynność jej pracy lub odporność na zabrudzenia.
Lina wspinaczkowa – używana czy nowa?
Jak w przypadku każdego innego elementu ochrony osobistej, zalecane jest kupowanie fabrycznie nowej liny. Nowa lina wspinaczkowa to gwarancja, że używasz nienaruszonego sprzętu. Niewłaściwy sposób przechowywania, nieodpowiednia konserwacja, przekroczenie daty używalności czy w końcu nieprawidłowe używanie – wszystko to może sprawić, że lina z giełdy wspinaczkowej nie zapewni Ci bezpieczeństwa w razie odpadnięcia. Warto więc zastanowić się, czy zaoszczędzonych 200 zł nie trzeba będzie później przeznaczyć na rehabilitację.
Decydując się na używaną linę musisz mieć 100% pewność co do historii jej użytkowania.
Jak obchodzić się z liną? Transport, klarowanie i przechowywanie
Nie każdy wie, jak przechowywać linę wspinaczkową, a to przecież klucz do zachowania jej parametrów i przedłużenia żywotności. Po każdym wspinaniu zadbaj o dokładne zwinięcie liny. Przechowuj w suchym miejscu, z dala od słońca i źródeł ogrzewania. Piwnica lub pralnia ze zmieniającą się wilgotnością i obecnością chemikaliów to nie najlepszy pomysł. Nawet pozornie niegroźna, domowa chemia może znacząco uszkodzić linę!
Od pierwszego otwarcia opakowania dbaj o kondycję swojej liny – zawsze zabieraj ze sobą płachtę chroniącą ją przed zabrudzeniem od podłoża. A jeśli mimo wszystko mocniej się zabrudzi? Linę wspinaczkową możesz czyścić za pomocą wilgotnej gąbki w letniej wodzie. Nie używaj do tego żadnych detergentów, chyba że są one przeznaczone właśnie do prania lin.
Po wspinaniu starannie zwiń linę. Podczas klarowania zwracaj uwagę na jej stan, ewentualne rozcięcia i przetarcia. Jeśli widzisz duże oznaki zużycia zastanów się, czy nie lepiej kupić nową, a starą wykorzystać do czegoś innego. Stara lina wspinaczkowa może być świetnym elementem dekoracyjnym w twoim domu albo przydać się do zawieszenia dziecięcej huśtawki w ogrodzie.
