Obecnie na rynku w ofercie wielu producentów pojawia się szeroka gama modeli raków i czekanów, przeznaczonych do różnych form aktywności wspinaczkowej. Chcemy, aby sprostały naszym wymaganiom, a jak wiemy – te mogą się znacznie różnić. Zatem, jaki sprzęt będzie dla nas odpowiedni? Czy istnieje jakaś metodologia w sposobie wyboru raków i czekana?

Przeznaczenie – wycieczka szlakiem czy poważne wspinanie w Tatrach?

Jak wiadomo, inne cechy posiada wyczynowy sprzęt przeznaczony do trudnych technicznie zimowych wspinaczek, i sprzęt do sporadycznych wypadów na znakowane szlaki, gdzie warunki w zimie zmuszą nas do jego tymczasowego użycia. Profil działalności w górach może szybko ukierunkować wybór i wyłonić te cechy sprzętu, które będą najpotrzebniejsze dla nas.

Powinniśmy zastanowić się, w jaki sposób i w jakich warunkach będziemy użytkować nasz sprzęt:

  • sporadyczny wypad w Tatry dwa razy do roku w sezonie zimowym?
  • letnia aktywność na alpejskich lodowcach i szczytach, a później intensywne użytkowanie w zimowych Tatrach?
  • a może mamy już na tyle doświadczenia lub po prostu chcemy zrealizować nasze ambicje o zimowym wspinaniu i potrzebny nam sprzęt o ściśle określonym, technicznym profilu?

Cena – ile planujesz wydać?

Ceny markowych czekanów mieszczą się w przedziale od około 200 do ponad 1000 zł. Jaki więc budżet warto przeznaczyć na zakup? Jeżeli mamy w planach naprawdę sporadyczne wypady w teren o charakterze wysokogórskim pokryty śniegiem i lodem, nie będzie nam potrzebny wymagający sprzęt, którego wyjątkowych (i kosztownych) cech nawet nie będziemy w stanie wykorzystać.

Jeśli natomiast planujemy użytkować sprzęt intensywnie i jesteśmy już na tyle doświadczeni, że doceniamy konkretny charakter danych raków lub czekana (np. kształt styliska bądź łatwość założenia raków w niekomfortowych warunkach), warto zainwestować w sprzęt służący nam wiele lat, który będzie wart każdej wydanej złotówki.
Raki Climbing Technology Nuptse Evo i Black Diamond Serac Strap. Z pozoru budowa podobna, jednak różnica w cenie i użytych rozwiązaniach – jest.

Czekany

Po pierwsze – stylisko. Turystyczny czekan czy agresywna dziaba?

Stopień wygięcia styliska dyktuje profil działalności. Czekan turystyczny z prostym styliskiem idealnie nadaje się do terenu, gdzie nachylenie wymaga ciągłego podpierania, a w razie upadku i nabierania prędkości na stromym polu, hamowania grotem czekana.

Czekan turystyczny Climbing Technology Alpin Tour znany ze świetnej relacji jakości do ceny.

Czekana z prostym styliskiem na pewno nie wykorzystamy w trudnym alpiniźmie czy wspinaczce mikstowej. W czekanach wspinaczkowych stylisko musi być mniej lub bardziej wygięte, w zależności od przeznaczenia:

W czekanach służących do wspinaczki mikstowej i alpejskiej stylisko musi być tak skonstruowane, że wspinacz powinien czuć się biegle w terenie zarówno trudnym technicznie (wyciągi skalno-lodowe), jak i relatywnie łatwych polach śnieżnych. Dlatego istnieje tu kompromis pomiędzy styliskiem prostym i giętym; doskonale widać to w modelach Black Diamond Viper lub Petzl Quark.

Czekany do drytoolingu pracują najczęściej w mocno przewieszonym terenie, dlatego geometria ostrza i bardzo wygięte stylisko umożliwiają wspinanie przy takim nachyleniu (np. Petzl Ergo).

Jak dobrać wysokość czekana turystycznego?
Optymalna wysokość czekana turystycznego to ok. 60 cm, dla osób o wzroście między 177cm a 186cm. Oprócz wzrostu liczy się również zasięg ramion. Czekany do wspinania mają natomiast ustandaryzowany rozmiar, gdzie jedynie regulujemy rękojeść lub tzw. trigger.

Innowacja Petzla – koniec z pętlą nadgarstkową
Od momentu wprowadzenia na rynek czekana Petzl Quark Ergo i Petzl Nomic, krokiem milowym stało się zakończenie styliska w czekanach technicznych rączką “ergo”, dzięki której wyeliminowano uciążliwą pętlę nadgarstkową.

Po drugie – głowica i ostrze
Głowica czekana to miejsce, w którym ostrze jest mocowane do styliska. Możemy spotkać takie głowice, w których ostrze i występująca w nim łopatka lub młotek są wymienne, bądź takie, w których występują one na stałe i są niewymienne.

  • Większość czekanów turystycznych nie posiada wymiennych ostrzy i łopatek, dlatego że zużycie materiału ostrza w terenie jest na tyle małe, iż wystarczy odrobina ostrzenia, aby przywrócić jego właściwy profil.
  • Ostrza czekanów technicznych, po dobrze przepracowanym sezonie, nieraz są do wyrzucenia. Ubytek ostrza jest na tyle duży, że nie można zachować już dobrej geometrii kąta czekana, a zbyt krótkie ostrze powoduje wypadnięcie z chwytu.

Głowica czekana Petzl Gully. Jak większość czekanów turystycznych, posiada niewymienne ostrze i łopatkę.

Warto zwrócić uwagę, czy na danych drogach będziemy bardziej potrzebować młotka czy łopatki. Rozwiązanie z łopatką sprawdzi się przy wykuwaniu platformy pod namiot w twardym lodzie. Młotek –  przyda się do wbijania haków, na drogach gdzie wbijamy je sporadycznie. Wyeliminujemy wtedy noszenie ze sobą ciężkiego, dodatkowego młotka. Należy pamiętać jednocześnie, że rezygnujemy z komfortu wbijania. Wbijanie haków dedykowanym młotkiem jest bardziej skuteczne niż walenie małym młoteczkiem w giętej “dziabie”. Tu wybór zależy od nas: waga vs. precyzja.

Po trzecie – waga

W każdej działalności górskiej waga sprzętu ma ogromne znaczenie. Tyczy się to wszystkiego, co nosimy na plecach i nie tylko. Najlżejsze czekany i raki stosują zawodnicy uprawiający skialpinizm, ze względu na szybkość przemieszczania się w trasie. Dla nich liczy się każdy gram. Jednak jest to okupione wytrzymałością stopu styliska i ostrza oraz precyzją użytkowania. Należy pamiętać o tym, że znów jest to wybór między tym, na czym nam najbardziej zależy. Jeżeli jesteśmy w stanie zaakceptować ciężar tańszego wprawdzie, ale wybranego przez nas modelu czekana i ponieść tego wszelkie konsekwencje (czyt. noszenie), nikt nas nie będzie przed tym powstrzymywał.

Trzeba pamiętać, że istnieją styliska typu B (ang. basic) i typu T (ang. technical axe). Różnią się one wytrzymałością (B – 280 kg, T – 400 kg). Czekany o stylisku B na pewno będą lżejsze, ale kosztem ich wytrzymałości.

Czekan Climbing Technology Alpin Tour Light został stworzony z myślą o narciarzach wysokogórskich, waży tylko  385 gramów (!)

Podsumowując: o czym należy pamiętać przy zakupie czekana?

  • dokładnie określić, do jakiego profilu działalności górskiej będziemy go potrzebować
  • czy zależy nam na czekanie do sporadycznych wypadów na znakowane szlaki, czy też mamy w planach np. alpejskie czterotysięczniki?
  • czy jesteśmy w stanie wydać więcej pieniędzy na rzecz wagi sprzętu?
  • powinniśmy zwrócić uwagę na szybkość i łatwość założenia pętli nadgarstkowej
  • czy trzymając czekan za głowicę mamy solidny punkt podparcia?

Prosty czekan turystyczny na szlaki – CT Alpin Tour
Zaawansowany czekan turystyczny – Petzl Summit
Techniczna dziabka wspinaczkowa – Grivel Tech Machine

Raki

Po pierwsze – system mocowania

Podstawowym kryterium wyboru raków jest but, pod który zamierzamy używać nasze przyszłe raki. Czy dedykowany jest pod raki automatyczne, koszykowe, czy półautomatyczne? Niedawno istniały jeszcze raki paskowe, ale łatwość zakładania raków koszykowych wyparła je zupełnie z rynku.

Raki automatyczne – buty pod raki automatyczne posiadają wcięcia w podeszwie, w które zapinany jest pałąk lub zatrzask z tyłu buta. Dzięki temu uzyskujemy najpewniejszy system mocowania raków. Najczęściej te modele wybiera się do wspinania, a to głównie ze względu na sztywność całej podeszwy. Nie powstają tu żadne luzy, co umożliwia dokładne wyczucie każdego stopnia, kiedy stoimy na przednich zębach raków.
Montaż raków automatycznych jest możliwy tylko na butach ze specjalnymi rantami

Raki półautomatyczne (tzw. półautomaty) – połączenie raków koszykowych z przodu i automatycznych z tyłu. Podcięcie na tylnej podeszwie pozwala na szybki zatrzask raka na bucie i pewność mocowania, ale jednocześnie uzyskujemy but półsztywny do bardziej wymagającego terenu, w którym niekonieczna jest ciągłość stania na przednich zębach raków.

Raki koszykowe – raki, które możemy założyć niemal pod każdy rodzaj zimowego obuwia trekkingowego ze sztywną podeszwą, więc nie wymagają zakupu dodatkowych specjalistycznych butów. Na pewno jest to najtańsze rozwiązanie do wszelkiej turystyki zimowej, ale daleko nam będzie do ideału przy jakiejkolwiek wspinaczce w warunkach zimowych w stromym terenie na przednich zębach. Szybkość montażu, jak i uniwersalność działania na różnych butach jest ich niewątpliwym atutem.
Trzy wersje mocowania raków Climbing Technology Nuptse. Od lewej: koszykowe, półautomatyczne i automatyczne

Po drugie – zęby

Zęby w rakach stanowią kluczową rolę: tak jak czekan nie istniałby gdyby nie jego ostrze, tak nie byłoby raków, gdyby nie zęby. Do drytoolingu i wspinaczki mikstowej najpopularniejszy jest rak w konfiguracji mono, tzn. posiadamy jeden ząb w każdym raku na przodzie. Jest to istotne przy stawaniu w wąskich, pionowych rysach, gdzie mamy trudności z włożeniem dwóch zębów do jednej pojedynczej rysy. Natomiast konfiguracja podwójna zębów (bi) sprawdzi się oczywiście w lodzie i śniegu, gdzie każdy ząb stanowi oparcie dla naszych stóp.

Zęby mogą być wymienne bądź nie. Wszystko zależy od producenta i modelu raków. W większości modeli raków turystycznych, przewidzianych na mniej wymagające warunki niż raki techniczne, gdzie zęby ścierają się dość szybko, zęby są niewymienne. Ale nie popadajmy w panikę. O użytkowanie raków turystycznych w sposób doprowadzający je do całkowitego zdarcia musimy się postarać. Zęby są z hartowanej stali i systematycznie wymagają ostrzenia, a ubytek materiału wcale nie jest tak duży.

Po trzecie – antisnow’y (podkładki przeciwśnieżne)

W większości obecnych modeli antisnow’y to absolutny standard wśród raków. Choć na rynku dostaniemy jeszcze takie, które ich nie mają. Co to jest? Antisnow’y to podkładka z tworzywa sztucznego w module raków, przednim lub tylnym, ograniczająca wnikanie i zbieranie się śniegu w profilu raków. Jest to bardzo sprytny pomysł, który docenimy szczególnie przy poruszaniu się po mokrym śniegu.

Podsumowując: o czym należy pamiętać przy zakupie raków?

  • dokładnie określić do jakiego profilu działalności górskiej będziemy je potrzebować
  • czy zależy nam na rakach do turystyki, czy planujemy w przyszłości działalność na lodospadach i drogach mikstowych?
  • czy mamy już wybrane buty, pod które kupujemy raki?
  • czy po zapięciu raków na buty, nie są one luźne?
  • warto kupić raki z pokrowcem, bo często będą niekoniecznie na nogach, ale także w plecaku